Steriele buisjes, glazen pipetten of petrischaaltjes zijn de werkinstrumenten van een embryoloog in een laboratorium van een vruchtbaarheidskliniek. De plaats waar leven wordt opgewekt is de enige waartoe de patiënten doorgaans geen toegang hebben, wat normaal is gelet op de vereiste omgevingsvoorwaarden. Wellicht is het daarom een van de delen van de kliniek die de meeste belangstelling opwekken bij de patiënten van IVF-Life. Aan de hand van dit interview met Leonor Ortega, directeur van het laboratorium van IVF-Life, die ons zal uitleggen wat er zich werkelijk afspeelt in het laboratorium van een vruchtbaarheidskliniek, willen we ons laboratorium openstellen, figuurlijk en zonder de werkprocessen in gevaar te brengen. De patiënte heeft het eierstokstimulatieprotocol al gevolgd en de langverwachte dag van de eicelpunctie en -extractie is aangebroken, ongetwijfeld een heel belangrijke stap in de vruchtbaarheidsbehandeling.

Hoe verloopt het proces om de oöcyten te verkrijgen?

Het proces om de oöcyten te verkrijgen verloopt via een follikelpunctie. De follikelpunctie wordt in de operatiezaal uitgevoerd door een gynaecoloog, bijgestaan door een verpleegster. Met behulp van een echograaf worden met een punctienaald puncties uitgevoerd op follikels met een bepaalde grootte, namelijk meer dan 16 mm, die één voor één worden opgezogen. Het verkregen vocht wordt in een steriel buisje gebracht dat naar het laboratorium wordt gebracht voor in-vitrofertilisatie, waarbij steeds een constante temperatuur van 37ºC wordt gehandhaafd. In het laboratorium van onze vruchtbaarheidskliniek gieten we de inhoud van die buisjes op een schaaltje van 90 mm en onder de microscoop zuigen we met behulp van een steriele glazen pipet de cumulus-corona-oöcyt complexen op om deze op een ander schaaltje te brengen en cel- en bloedresten te verwijderen, zodat ze zo schoon mogelijk gedurende een uur kunnen rusten om zich aan hun nieuwe medium aan te passen en te stabiliseren. We weten dat niet enkel de eicellen belangrijk zijn voor de bevruchting, aangezien ook de mannelijke factor in 40% van de gevallen van onvruchtbaarheid speelt.

Hoe verloopt de spermacapacitatie of -verbetering?

De spermacapacitatie is een basisproces in een geassisteerde-voortplantingsbehandeling. Dankzij de capacitatie verkrijgen we de beste zaadcellen om de eicel te bevruchten. Voor de capacitatie hebben we bovendien een spermamonster, een centrifuge en de geschikte middelen nodig om deze scheiding uit te voeren. Er bestaan twee capacitatietechnieken: dichtheidsgradiënten en swim up. Afhankelijk van de voorwaarden van het sperma kiezen we tussen beide technieken.

Welke omgeving moet er in het laboratorium van een vruchtbaarheidskliniek heersen om geen invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de embryo’s?

In het laboratorium voor in-vitrofertilisatie moeten uiterst stabiele temperatuurs- en luchtvochtigheidsvoorwaarden heersen. Wat betreft de ventilatie maken we gebruik van positieve druk om te voorkomen dat er verontreinigende stoffen in het laboratorium terechtkomen en bovendien wordt de lucht gezuiverd aan de hand van verscheidene filters, het is geen lucht die rechtstreeks van buiten komt en in het laboratorium zelf staat een luchtzuiveringskolom die 24 uur per dag werkt. Bovendien gebruiken we geen parfum, deodorant met een geur of lichaamscrèmes met een uitgesproken geur zodat er geen sprake kan zijn van vluchtige bestanddelen die de ontwikkeling van de embryo’s kunnen beïnvloeden. Hetzelfde geldt voor make-up, rouge, rimmel, enz. om te voorkomen dat er zich deeltjes in de lucht bevinden.

Wat is een werkstation en waaruit bestaat het?

Het werkstation bevindt zich steeds in een cabine met gelaagde luchtstroom en een verwarmd oppervlak zodat de geslachtscellen en embryo’s zich steeds op of zo dicht mogelijk bij een temperatuur van 37ºC bevinden. In dit werkstation beschikken we over al het nodige materiaal voor elk proces, afhankelijk van wat we gaan doen, de schaaltjes die we gebruiken, de media, de pipetten waarmee we de embryo’s en oöcyten opzuigen, enz. Een van de voornaamste stappen van een vruchtbaarheidsbehandeling speelt zich af in het laboratorium voor in-vitrofertilisatie. Het betreft de bevruchting van de eicel met de zaadcel.

Welk verschil bestaat er tussen conventionele IVF en ICSI?

In het laboratorium voor in-vitrofertilisatie maken we gebruik van twee geassisteerde-voortplantingstechnieken om het oöcyt en de zaadcel bij elkaar te brengen. IVF, in-vitrofertilisatie, is een geassisteerde-voortplantingstechniek waarbij de vrouwelijke en de mannelijke geslachtscel in het laboratorium op een schaaltje worden gedeponeerd zodat ze op een zo natuurlijk mogelijke wijze versmelten. Daartoe plaatsen we de oöcyten na de eicelpunctie samen met de voedingsbodem op het schaaltje en laten we een hoeveelheid van ongeveer 150.000 spz/ml op het schaaltje in het medium zwemmen. Dit schaaltje wordt in een broedstoof geplaatst met een bepaalde concentratie van gassen en een constante temperatuur. De volgende dag maken we deze oöcyten schoon, selecteren we die welke naar behoren zijn bevrucht op basis van het verschijnen van pronuclei en laten we deze in cultuur zodat ze zich afzonderlijk kunnen blijven ontwikkelen. Deze techniek werd voor het eerst gebruikt begin jaren tachtig, wanneer de eerste eierstokpuncties werden uitgevoerd om koppels te helpen die niet zwanger raakten met kunstmatige inseminatie omwille van beperkingen van de techniek, zoals eileiderverstopping. Deze techniek lost echter niet alle problemen op, aangezien er beperkingen zijn zoals mislukte bevruchting of gevallen met een ernstige mannelijke factor. ICSI, micro-injectie van cytoplasma, is een techniek waarbij de zaadcel op kunstmatige wijze in de eicel wordt gebracht om de bevruchting tot stand te brengen. In 1992 beschreef Palermo het eerste geval van micro-injectie van cytoplasma met een tweelinggeboorte.

Wanneer moet de ICSI-techniek worden toegepast?

• Wanneer de oorzaken van de onvruchtbaarheid te wijten zijn aan de mannelijke geslachtscel, geringe beweeglijkheid of lage spermaconcentratie en wanneer we een testikelbiopsie moeten uitvoeren.
• Oorzaken vrouwelijke geslachtscel: wanneer er weinig oöcyten verkregen worden, de oöcyten van lage kwaliteit zijn, eerdere mislukte IVF-bevruchtingen, gevorderde leeftijd.
• Gemengde oorzaken; wanneer er sprake is van een combinatie van verscheidene van de bovenstaande oorzaken.

Wat betreft de effectiviteit van de technieken, zijn beide even effectief, ook als we het hebben over het zwangerschapspercentage. De waarschijnlijkheid om een zwangerschap tot stand te brengen, hangt meer af van de leeftijd en de kwaliteit van de eicellen zelf dan van hoe ze worden bevrucht. Wanneer de bevruchting eenmaal heeft plaatsgevonden, begint de fase van de embryo-ontwikkeling. Zij kunnen hun correcte ontwikkeling dan voortzetten in de broedstoof.

Welke rol speelt de broedstoof bij de embryo-ontwikkeling?

De broedstoof speelt een fundamentele rol in de embryo-ontwikkeling, aangezien de oöcyten na de micro-injectie hierin worden geplaatst en de eerste zes levensdagen “doorbrengen”. Binnen in de broedstoof worden een gecontroleerde temperatuur en bepaalde CO2- en O2-niveaus gehandhaafd voor de behoorlijke ontwikkeling van het embryo. Bovendien is onze broedstoof uitgerust met een time-lapse systeem, dat het voordeel biedt dat we de embryo’s kunnen waarnemen zonder ze uit de broedstoof te halen zodat hun omstandigheden gedurende de volledige embryo-ontwikkeling niet worden verstoord.

Welke eigenschappen moet een voedingsbodem vertonen?

Een voedingsbodem is een mengsel van organische en anorganische bestanddelen waarmee de eileidervloeistof wordt nagebootst en waarin de embryo’s zich tijdens de volledige embryo-ontwikkeling bevinden. Deze media bieden de embryo’s de nodige voedingsstoffen om zich naar behoren te kunnen organiseren en ontwikkelen.

Hoe belangrijk is de mening van de embryoloog bij het selecteren van het beste embryo voor terugplaatsing?

De mening van de embryoloog is de belangrijkste van allemaal. De embryoloog is verantwoordelijk om alle criteria, zowel morfologisch, kinetisch als genetisch, te bundelen en zo de meest volledige selectie te maken. Aan de ene kant hebben we de morfologische indeling die elke dag van de embryo-ontwikkeling wordt geëvalueerd en samen daarmee kunnen we de embryo’s “opnieuw indelen” aan de hand van factoren zoals de delingstijd, omgekeerde of rechtstreekse deling, de toepassing van algoritmes, enz. en als we over genetische informatie van het embryo beschikken, is de selectie veel vollediger, aangezien we ons alleen richten op genetisch normale embryo’s om het beste embryo te selecteren voor terugplaatsing. Een aspect waar de patiënten zich veel zorgen over maken, is wat er met hun monsters gebeurt in het IVF-laboratorium.

Hoe waarborgen we dat er nooit een monster verloren raakt in het laboratorium?

In laboratoria voor in-vitrofertilisatie is de traceerbaarheid van de monsters van fundamenteel belang. In de laboratoria van al onze klinieken Alicante, Madrid of San Sebastián maken we gebruik van een geïntegreerd traceersysteem op basis waarvan alle “van waar naar waar” processen traceren. We kunnen het volgende proces niet uitvoeren zonder het vorige te controleren, alle schaaltjes, buisjes, invriesmedia worden dubbel geëtiketteerd, zowel handmatig als via het systeem, zodat de monsters niet verloren kunnen gaan of door elkaar kunnen worden gehaald. Naast dit systeem passen we een dubbele controle toe op de meest gevoelige processen, zoals de embryoterugplaatsing of -biopsie. Bij het bewaren van de monsters, zowel van embryo’s, oöcyten als sperma, gebruiken we een computersysteem dat de plaats van de monsters in onze banken registreert zodat ze snel en eenvoudig terug te vinden zijn. Deze plaats wordt bovendien op papier geregistreerd in het laboratoriumprotocol om dubbele controle mogelijk te maken. In ons geassisteerde-voortplantingscentrum weten we dat onze patiënten heel wat stress en angst doorstaan. Daarom zorgen we voor permanente, vlotte en empathische communicatie. Het laboratorium is misschien wel een van de afdelingen die het meest met de patiënt moet communiceren, want onder hun zorg en professionaliteit bevinden zich de embryo’s van onze patiënten.

Hoe verloopt de communicatie met de patiënten?

De communicatie met de patiënten is in elke fase van de behandeling uiterst belangrijk, maar nog belangrijker wanneer de laboratoriumcyclus begint, na de eicelpunctie of de geslachtsceldonatie. Bij hun eerste bezoek aan de kliniek om ons te ontmoeten maken we van de gelegenheid gebruik om onze manier van werken toe te lichten. Bij twijfels tijdens de stimulatiefase staan we steeds klaar om deze te beantwoorden. Na de micro-injectie, een doorslaggevend moment in het hele proces dat maanden eerder is gestart, is het heel belangrijk wat we duidelijke informatie verschaffen zodat de patiënten begrijpen wat er op elk ogenblik gebeurt. We zorgen voor dagelijkse communicatie via e-mail of telefoon nadat we de embryo’s ‘s ochtends vroeg hebben gezien, afhankelijk van de voorkeur van de patiënt om de informatie te ontvangen. Dag na dag vertellen we hoe de embryo’s evolueren tot dag 6. Deze informatie bevat de volgende gegevens:

• Aantal embryo’s die correct zijn bevrucht.
• Hoe deze zich aan het ontwikkelen zijn.
• Hoeveel er zich blijven ontwikkelen.
• Hoeveel er van goede kwaliteit zijn.

Op dag 5 en dag 6 vertellen we hoeveel embryo’s we hebben kunnen vitrificeren of in het geval van een terugplaatsing delen we vóór de terugplaatsing zelf het resultaat van de cyclus mee. We zijn van mening dat een dergelijke communicatie met de patiënt voor een nauwere band zorgt omdat dit hen helpt het proces te begrijpen en te weten hoe alles verloopt. Soms verkiest de patiënt niet te weten hoe alles gaat en te wachten tot aan het einde, aangezien het voor te veel stress en zenuwachtigheid zorgt, maar dat laten we aan de patiënt over. De dagelijkse activiteit in een laboratorium van onze vruchtbaarheidskliniek is complex, nauwgezet en fascinerend. Dankzij de meest geavanceerde geneeskunde en het “nagenoeg ambachtelijke” werk van onze embryologen, kunnen we helpen om wat echt van belang is op te wekken: een nieuw leven.